Als kleine jongen keek ik vaak naar Ti-Ta-Tovenaar, een kinderserie aan het begin van de jaren zeventig uit de vorige eeuw. Een oude tovenaar die, samen met zijn dochter, de raarste tovertrucs uithaalt. Als het verkeerd gaat klapt dochter Tika in haar handen, en de hele wereld staat stil…Het enige wat de oude tovenaar maar niet onder de knie krijgt is het veranderen van aardbeien (aardbeziën zoals hij ze noemt) in kamelen. Ik moet in deze tijd vaak denken aan het liedje waarmee de tovenaarsdochter elke uitzending begon: ‘maar soms gaat het wel eens verkeerd, dan doe ik dit…, en alles staat stil!’
Covid-19, een voor mensen dodelijk virus dat al weken de hele wereld al in haar greep houdt. Landen gaan op slot, de straten zijn leeg, de scholen gaan dicht, de steden en dorpen lijken uitgestorven, iedereen is (al of niet gedwongen door overheden) aangewezen op vier muren binnenshuis, we houden afstand van elkaar, er is opeens geen fileprobleem meer, niemand praat meer over het milieu, veel winkels zijn dicht en de kroegen zijn gesloten, in de voetbalstadions heerst doodse stilte, evenementen gaan niet door, stranden zijn niet meer toegankelijk voor het publiek, de luchthavens staan vol met geparkeerde vliegtuigen, treinen en bussen rijden nog maar beperkt en opa’s en oma’s in verzorgingshuizen leven al weken geïsoleerd van hun kinderen en kleinkinderen…
Het lijkt wel of de wereld, krakend en piepend, letterlijk in één keer tot stilstand wordt gezet. Alsof iets of iemand resoluut de knop heeft omgedraaid. Ik herinner me de ijzingwekkende scene uit de Titanic, wanneer de oceaanreus in volle vaart afstevent op een gigantische ijsberg. Op commando van de kapitein wordt er aan de stuurknuppel getrokken om het gevaarte onder het sissend lawaai van ontsnappend stoom met volle kracht achteruit te slaan! We kennen allemaal de dramatische afloop…
Het is 2020, de kerstvakantie is nauwelijks voorbij en er moet alweer van alles gebeuren, geregeld of aangeschaft. De agenda’s lopen al weer vol (als ze al leeg zijn geweest…, vakantie- ‘plannen’ noemen we dat). Het leven lijkt één vloeiende beweging van prestaties leveren, consumeren, reizen, grenzen verleggen, vrienden maken, werken, sporten, feesten, vergaderen, studeren, politiek bedrijven, demonstreren, uit eten gaan...totdat er iemand opeens in de handen klapt: ‘tot hier en niet verder…’
En dan zitten we opeens in een nachtmerrie, een horrorfilm, een boze droom die werkelijkheid is geworden. Maar, hebben we dit dan allemaal zélf veroorzaakt? Het zou best eens kunnen. En wat leren we ervan? Of liever gezegd, wat wíllen we ervan leren als het allemaal voorbij is? Krijgen we eindelijk door dat we flink zijn doorgeschoten in ons consumentengedrag, in onze hang naar steeds maar méér, in ons overmatig produceren, in onze omgang met dieren, in onze onbegrensde aaneenschakeling van prikkels? Allemaal bewegingen waarvan we denken dat ze ons gelukkig maken? Het is een schijnwerkelijkheid.
Het lijkt erop dat we ons dit nu tijdens de crisis eventjes realiseren omdat we niet veel méér kunnen dan toegeven aan onze beperkingen die voortvloeien uit deze ellende. We zijn eindelijk op ons zelf aangewezen en we worden opeens allemaal creatief. En dan heb ik het niet over de smakeloze thuisfilmpjes van Paul de Leeuw, Natasja en René Froger of Chantal Janzen, die met hun troosteloos vermaak ons allemaal ‘een hart onder de riem willen steken’. Nee, dan bedoel ik dat oud-verpleegkundigen hun vak weer oppakken om het schrijnend tekort aan zorgpersoneel op te vangen en jongeren die in hun dorp acties organiseren om beurtelings ouderen in hun eenzaamheid te gaan opzoeken. Veel mensen realiseren zich opeens dat ze voor niets hebben doorgehold in het leven en dat het juist een verademing is, nu het een flink tandje lager moet. De lege plekken in de agenda’s vormen geen bedreiging meer, maar nieuwe mogelijkheden in een periode van stilte en rust waarin alles nu draait om inkeer en solidariteit. Het leven is weer klein geworden, overzichtelijk en behapbaar zo lijkt het wel.
En hoe gaat het dan straks, ná corona? Worden we dan weer in beslag genomen door hetzelfde jachtige bestaan als vóór de crisis? Want dat zit nu eenmaal diepgeworteld in onze cultuur en in de naoorlogse generatie. Want we moéten constant in beweging zijn, we moéten de lat hoger blijven leggen en we moéten blijven consumeren en presteren, het liefst zoveel mogelijk! Na een jaar is iedereen waarschijnlijk deze crisis allang weer vergeten. Want eerdere epidemieën na de Tweede Wereldoorlog zoals de Aziatische griep, de Hongkonggriep, Sars, de Mexicaanse griep en Mers (een coronavariant) die gezamenlijk ruim twee miljoen doden hebben geëist hebben wat dit betreft de wereld óók niet tot inkeer gebracht. Dan gaan we gewoon weer door met presteren, consumeren, reizen, grenzen verleggen, vrienden maken, werken, sporten, feesten, vergaderen, studeren, politiek bedrijven, demonstreren en uit eten gaan. Alsof er geen corona is geweest…
Totdat tovenaarsdochter Tika opnieuw in haar handen klapt, en zegt: ‘tot hier en niet verder’, en de wereld opnieuw tot stilstand wordt gebracht…totdat? Niemand weet het, niemand kan het voorspellen maar ik geloof dat het einde veel dichterbij is dan we denken.
Als alle ’aardbeziën’ in kamelen zijn veranderd en de oude Tovenaar eindelijk met alle mensen, in misschien wel een nieuwe wereld, zijn triomf mag vieren!